Spis treści
Prawa konsumenta. Dlaczego Światowy Dzień Konsumenta obchodzimy 15 marca?
„Wszyscy, z definicji, jesteśmy konsumentami” - te słowa, wypowiedziane 15 marca 1962 roku przez Johna F. Kennedy'ego, stały się fundamentem dla rozwoju polityki prokonsumenckiej. Prezydent USA przedstawiał wówczas przed Kongresem projekt ustawy o prawach konsumentów (Kennedy's Bill of Rights), który wskazywał cztery podstawowe prawa:
- prawo do bezpieczeństwa - ochrony przed produktami, procesami produkcyjnymi i usługowymi, które mogą być niebezpieczne dla życia i zdrowia;
- prawo do informacji - ochrony przed nieuczciwymi praktykami reklamowymi oraz prawo do uzyskiwania wszelkich informacji pomagających w dokonaniu świadomego wyboru;
- prawo wyboru spośród różnych produktów i usług po konkurencyjnych cenach;
- prawo wyrażania opinii, wpływających na kształtowanie polityki konsumenckiej.
W 1983 r., na pamiątkę wystąpienia Kennedy'ego, Consumers International, międzynarodowa organizacja zrzeszająca 240 organizacji i instytucji konsumenckich ze 120 krajów świata, ogłosiła dzień 15 marca Światowym Dniem Konsumenta, uzupełniając katalog wymienionych w ustawie z 1962 r. praw o kolejne pozycje:
- prawo do zaspokojenia podstawowych potrzeb;
- prawo do dochodzenia roszczeń;
- prawo do edukacji konsumenckiej;
- prawo do zdrowego środowiska naturalnego.
W Polsce Światowy Dzień Konsumenta oficjalnie obchodzony jest od 2000 roku. Uczestniczą w nim organizacje konsumenckie i instytucje zajmujące się ochroną praw konsumentów.
Kim jest konsument? Jest nim każdy z nas!
Z punktu widzenia prawa, konsument to osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsumentem jest się tylko w sytuacji zakupu od przedsiębiorcy – także od innej osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Tylko w tym przypadku kupujący może korzystać z uprawnień przysługujących konsumentom - informuje Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta.
Federacja Konsumentów na swojej stronie internetowej zwraca jednak uwagę, że:
"Światowy Dzień Praw Konsumenta to dzień nas wszystkich, bo wszyscy jesteśmy konsumentami. Przedsiębiorcy w innych, pozazawodowych, sytuacjach też są konsumentami jak każdy - w sklepie, w samolocie, na meczu sportowym, kupując mieszkanie, ubezpieczenie, biorąc kredyt, płacąc rachunek za prąd…"
Zakupy online. O tym warto pamiętać kupując przez internet
Konsumentem bywa więc każdy z nas i jesteśmy w tej roli praktycznie każdego dnia. Światowy Dzień Konsumenta to doskonała okazja, by uświadomić sobie, jakie pułapki czekają na nas podczas zakupów w internecie, a także jak możemy ich uniknąć. Europejskie Centrum Konsumenckie wskazuje 7 zasad, o których warto pamiętać:
- Punkt odniesienia - najniższa cena z 30 dni przed obniżką
Od 2023 roku każdy przedsiębiorca, organizujący wyprzedaż lub promocję, musi poza ceną promocyjną podawać również najniższą cenę z ostatnich 30 dni przed obniżką. To dla konsumentów rzeczywisty punkt odniesienia, który pozwala ocenić atrakcyjność oferty. Informacja o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką powinna się pojawić zawsze i wszędzie, kiedy ogłaszane są rabaty dotyczące konkretnego towaru lub usługi, a więc np. w reklamie, przy produkcie w sklepie stacjonarnym i on-line, czy w gazetce sieci handlowej. - Masz prawo do reklamacji
Możesz reklamować kupione na promocji towary na tych samych zasadach, co zakupy w cenie regularnej. W Europie jesteś objęty gwarancją prawną, również na towary przecenione. Oznacza to, że jeśli Twoja suszarka do włosów lub inny produkt okaże się wadliwy, masz prawo do naprawy, wymiany lub - w kolejnym etapie - zwrotu pieniędzy przez okres do dwóch lat od daty zakupu. Wyjątkiem może być konkretna wada, z której wynikał rabat i o której zostałeś poinformowany. - Masz 14 dni na zwrot produktu kupionego on-line
Jeśli kupujesz przez internet, masz 14 dni na odstąpienie od umowy bez konieczności podawania powodu. To czas do namysłu i zapoznania się z produktem, ponieważ gdy kupujesz on-line nie możesz np. przymierzyć ubrań, jak to robisz w sklepie. Należy jednak pamiętać, że niektóre towary łatwo psujące się (np. żywność) oraz przedmioty spersonalizowane (np. grawerowana biżuteria), nie podlegają zwrotowi. - Bezpieczne kupowanie w sieci
Korzystając z e-sklepów pamiętajmy o sprawdzeniu wiarygodności sprzedawcy. Zacznijmy od danych rejestracyjnych przedsiębiorcy, adresu i numeru telefonu. Sprawdźmy czy telefon działa i czy po drugiej stronie jest kompetentny sprzedawca. Wątpliwości powinny budzić występujące na stronie www sklepu literówki, błędy gramatyczne czy niezrozumiałe sformułowania. Jeśli mamy jakiekolwiek zastrzeżenia, lepiej zrezygnujmy z zakupów i poszukajmy oferty w innym miejscu. Sugerujemy unikanie przelewów ekspresowych oraz płatności na prywatne konto bankowe sprzedającego. Jeśli to możliwe, skorzystajmy z opcji płatności za pobraniem. Aby uniknąć przykrych niespodzianek, pamiętajmy o zapoznaniu się z regulaminem zakupów u danego sprzedawcy. - Zbyt piękne, aby mogło być prawdziwe
Czy natknęliście się kiedyś na sklep internetowy oferujący ubrania w niewiarygodnie niskich cenach? Gdzie każdy artykuł dostępny jest w całej gamie kolorów? Cena obowiązuje tylko dzisiaj, a produkty znikają jak świeże bułeczki? To może być oferta sprzedaży w modelu dropshippingu. To legalny sposób handlu, ale niosący dla konsumentów pewne ryzyka. Produkty pochodzą zazwyczaj z Dalekiego Wschodu, co może wiązać się z komplikacjami w przypadku konieczności ich zwrotu lub reklamacji. Ponadto nie zawsze mogą one spełniać europejskie normy w zakresie jakości oraz stwarzać potencjalne ryzyko dla bezpieczeństwa lub zdrowia użytkownika. - Bądź odporny na przekazy typu: “zostały tylko 3 sztuki”
Uważaj na często stosowane przez e-sklepy tzw. dark patterns. To nieuczciwe praktyki wykorzystujące wiedzę o zachowaniach konsumenckich do manipulowania procesem decyzyjnym. Komunikaty typu “prawie wyprzedane”, “10 osób ma ten produkt w koszyku” lub fałszywe zegary, odmierzające czas do końca promocji są często niezgodne z prawdą i mają na celu wywieranie na presji, by konsument dokonał szybkiego zakupu. Jeśli nawet zdarzy się, że produkt zostanie wyprzedany, to pamiętaj, że gdzie indziej możesz znaleźć konkurencyjne, często korzystniejsze oferty. - Zachowaj spokój i chroń środowisko
Niezależnie od sytuacji warto dokonywać zrównoważonych zakupów i podejmować rozsądne, przemyślane decyzje. Daj sobie czas do namysłu. Nadmierna konsumpcja źle wpływa na stan twojego konta i środowisko naturalne.
Metody oszustów. Uwaga na wyłudzających dane!
Pamiętajmy także, by w wirze internetowego szaleństwa, nie stracić zdrowego rozsądku i nie stać się ofiarą cyberprzestępstwa. UOKiK przypomina o tym m.in w kampanii ”Stracisz dane, stracisz pieniądze!”. Te metody są często stosowane przez oszustów do wyłudzania danych i powinny wzbudzać twoją czujność:
- obietnica zarobienia szybkich pieniędzy – wyłudzenie danych (pesel, numer dowodu osobistego);
- fałszywe sklepy internetowe - sprawdzaj wiarygodność e-sklepu zanim dokonasz płatności;
- oszustwa phishingowe - oszust wysyła Ci wiadomość e-mail, która wydaje się pochodzić z legalnego źródła (np. banku, portalu społecznościowego), prosi o zalogowanie i przejmuje Twoje dane;
- atrakcyjna nagroda za grosze – oszust prosi Cię wpłacenie niewielkiej kwoty (mailem, sms-em) w zamian za wartościową nagrodę;
- sprzedaż biletów online przez osoby prywatne oraz nowopoznane osoby na portalach randkowych, które próbują wyłudzić Twoje dane
Bezpieczeństwo w sieci można zwiększyć, stosując się do kilku podstawowych zasad:
- nie odpowiadaj na wiadomości e-mail z prośbą o podanie kodu PIN lub hasła,
- nie wysyłaj pieniędzy do kogoś, kogo nie znasz lub komu nie ufasz,
- inwestuj tylko u licencjonowanych dostawców usług finansowych,
- obserwuj swój rachunek bankowy, w razie niezidentyfikowanych płatności – zablokuj kartę.
- dokładnie sprawdzaj wiadomości jakie otrzymujesz w toku płatności mobilnych i czytaj na co wyrażasz zgodę, i jaki przelew potwierdzasz.
Gdzie szukać pomocy? Te instytucje pomagają konsumentom
W dochodzeniu swoich praw konsumentom pomagają liczne instytucje, do których można zgłosić się w razie potrzeby. Są to:
- Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zasady i prawa obowiązujące w Polsce w kontaktach konsument - przedsiębiorca)
- Urząd Ochrony Danych Osobowych (informacje w zakresie ochrony danych osobowych i prywatności)
- Centrum Informacji Konsumenckiej Urzędu Komunikacji Elektronicznej (prawa i obowiązki konsumenta na rynku usług telekomunikacyjnych i pocztowych)
- Komisja Nadzoru Finansowego oraz Rzecznik Finansowy (informacje na temat ubezpieczycieli i banków oraz gdzie szukać pomocy w przypadku sporu z instytucją finansową)
- Europejskie Centrum Konsumenckie (pomoc i porady w zakresie praw konsumenta podczas podróży po UE, Norwegii, Islandii i Wielkiej Brytanii)
- Urząd Transportu Kolejowego (informacje i prawa związane z podróżowaniem koleją)
- Rzecznik Praw Pasażerów Urząd Lotnictwa Cywilnego (prawa pasażerów przewoźników lotniczych)
- Urząd Regulacji Energetyki (informacje dla odbiorców energii i paliw)
- CERT.PL NASK (zgłaszanie stron internetowych służących do wyłudzeń danych i środków finansowych i oszustw komputerowych)
Sprawdź naszą platformę kodów rabatowych! Kupuj online z Naszemiasto.pl
Strefa Biznesu: W Polsce przybywa pracowników z Ameryki Południowej
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?